سرطان‌ های ارثی کدامند؟

سرطان یک اختلال شایع است و معمولا شنیدن خبر ارثی بودن سرطان و درگیر شدن چند نفر از اعضای خانواده جای تعجب ندارد. گاهی اوقات برخی از انواع سرطان ها زمینه ارثی دارند. در برخی مواقع قرار گرفتن تعدادی از اعضای خانواده در معرض عوامل و فاکتورهای بروز سرطان از قبیل استعمال دخانیات باعث می شود که ریسک ابتلا به سرطان افزایش پیدا کند.

این احتمال وجود دارد که فاکتورهای خطر ابتلا به سرطان تحت تاثیر سایر عواملی از قبیل چاقی که معمولاً زمینه ارثی دارد قرار بگیرند اما در برخی مواقع سرطان به علت وجود یک ژن غیر عادی که از پدر و مادر به فرزندان منتقل می شود به وجود می آید.

اگر چه اغلب از این سرطان تحت عنوان سرطان ‌های ارثی زیاد می شود آنچه که از یک نسل به نسل بعد منتقل می شود یک زن غیر عادی و جهش یافته است که می تواند باعث بروز سرطان شود. حدود ۵ تا ۱۰ درصد از انواع سرطان ها به طور مستقیم به علت جهش ژنتیکی که از پدر و مادر به فرزندان آنها منتقل شده است به وجود می آید.

جهش ژنتیکی و سرطان

سرطان اختلالی است که در آن سلول ها به صورت غیر عادی و به طرز غیرقابل کنترل شروع به رشد می کنند. این اختلال به علت تغییرات در برخی از ژن های درون سلولهای ایجاد خواهد شد. ژن های یک بخش از DNA هستند که بر نحوه عملکرد سلول ها برای تولید پروتئین های مورد نیاز بدن تاثیر می گذارند و به حفظ تعادل آنها کمک می کنند.

ژن ها در تعیین رنگ چشم، پوست، مو و قد تاثیر دارد و همچنین در شانس ابتلا به برخی از بیماریهای خاص از قبیل سرطان موثر هستند. گاهی اوقات ژن ها دستخوش تغییرات مختلفی می ‌شوند که از آنها تحت عنوان جهش ژنتیکی یاد می شود به عنوان مثال ممکن است جهش در ژن ها باعث توقف در روند عملکرد آنها شود.

جهش ژنتیکی یا اکتسابی است یا ارثی. جهش ژنتیکی ارثی در سلولهای تخمک و اسپرم وجود دارد. هنگامی که تخمک توسط اسپرم بارور می شود باعث به وجود آمدن یک سلول خواهد شد که بارها تقسیم می شود و در نهایت منجر به تولید یک انسان خواهد شد.

از آنجایی که همه سلولها از این سلول به وجود می ‌آیند جهش ژنتیکی ارثی در همه سلول ها وجود دارد وضعیت نسبت به نسل بعد منتقل می شود. جهش ژنتیکی اکتسابی از پدر و مادر به فرزندان منتقل نمی ‌شود بلکه بعداً به علت عوامل مختلف به وجود خواهد آمد. این نوع جهش در سلول های تخمک و اسپرم وجود ندارد به همین دلیل به نسل بعدی منتقل نمی شود.

جهش اکتسابی ژن ها بسیار شایع تر از جهش ژنتیکی ارثی است و اکثر سرطان ها به علت جهش اکتسابی به وجود می آیند. اکثر سرطان‌ های ارثی به علت جهش در ژن های سرکوب کننده تومور ایجاد می ‌شوند. این ژن‌ ها با آهسته کردن روند تولید سلول ها و اصلاح خطاهای DNA به تحت کنترل در آوردن رشد سلولی کمک می ‌کنند.

در بدن همه ما دو نسخه از اکثر ژن ها وجود دارد که یکی از آنها از پدر و یکی دیگر از مادر به ارث می رسند. هنگامی که ما یک نسخه از یک ژن جهش یافته و غیر طبیعی را داشته باشیم سلول های ما بدون جهش شروع به رشد می ‌کنند. در اکثر مواقع این اختلال یک مشکل جدی نیست زیرا نسخه دیگر آن همچنان عملکرد خود را انجام می دهد. اما در صورتی که یک نسخه دیگر از ژن به علت جهش اکتسابی نتواند وظیفه خود را به خوبی انجام دهد ریسک ابتلا به سرطان به طرز قابل توجهی افزایش خواهد یافت.

چگونه می توان ارثی بودن سرطان در خانواده را تشخیص داد؟

مهمترین نکته ای که باید به خاطر داشته باشید این است که سرطان یک بیماری شایع است. در حقیقت از هر سه نفر یک نفر در آمریکا در طول زندگی خود دچار سرطان می شود و همین دلیل بیمار شدن چندین نفر در خانواده یک پدیده شایع می باشد. در صورتی که تعداد زیادی از افراد خانواده دچار سرطان شوند احتمال ارثی بودن آن مطرح خواهد شد.

گاهی اوقات فاکتورهای محیطی نیز ریسک ابتلا به سرطان را افزایش می دهند به عنوان مثال برخی از افراد دچار یک سری تغییرات ژنتیکی ارثی هستند که باعث می ‌شود دفع سموم از بدن دشوار باشد و در صورتی که این افراد سیگار بکشند ریسک ابتلا به سرطان در آن ها بالا خواهد رفت.

گاهی اوقات سرطان های خانوادگی به طرز قابل توجهی با جهش ارثی در یک ژن ارتباط دارند که بخشی از سندروم سرطان خانوادگی است. برخی از مواردی که باعث می ‌شود سرطان در یک خانواده علت انجام سرطان خانوادگی ایجاد شود به شرح زیر می باشند:

• تعداد زیادی از یک نوع سرطان در خانواده دیده شود.
• سرطان در سنین جوانی افراد خانواده را درگیر کند.
• بیش از یک نوع سرطان در یک فرد به وجود بیاید.
• بروز همزمان سرطان سینه و تخمدان
• سرطان در اعضای دوتایی مانند هر دو چشم هر دو کلیه یا هر دو سینه به وجود بیاید.
• دو نفر از اعضای خانواده مانند خواهر و برادر دچار یک نوع سرطان شوند.
• بروز سرطان هایی که مختص یک جنس است اما در جنس مخالف نیز رخ می دهد مانند سرطان سینه در مردان
• سرطان در چند نسل رخ دهد مثلاً پدربزرگ و پدر و پسر دچار سرطان شود.

اگر شما قصد دارید به این نتیجه برسید که آیا ارثی بودن سرطان در خانواده شما هم مطرح است یا خیر سعی کنید پاسخ سوالات زیر را پیدا کنید:

• چه کسی در خانواده شما سرطان دارد؟
• آن فرد چه نسبتی با شما دارد؟
• از طرف مادر با شما نسبت فامیلی دارد یا از طرف پدر ؟
• چه نوع سرطانی دارد؟
• در هنگام تشخیص سرطان چند ساله بوده است؟
• آیا این فرد فقط دچار یک نوع سرطان شده است؟
• آیا در این فرد فاکتورهای خطر ابتلا به سرطان وجود دارد؟ مثلاً سیگار کشیدن در سرطان ریه

سرطان ‌های ارثی شامل چه مواردی است؟

در برخی از خانواده ها تعداد زیادی از زنان دچار سرطان سینه و تخمدان می شوند. معمولاً این سرطان ها در زنانی به وجود می ‌آید که در سنین جوانی قرار دارند. گاهی اوقات این احتمال وجود دارد که سرطان سینه یا سرطان تخمدان هر دو عضو را درگیر کند. از این وضعیت تحت عنوان سرطان سینه و سرطان تخمدان ارثی یاد می شود.

سندروم لیچ یک اختلال ارثی بسیار شایع است که ریسک ابتلا به سرطان کولون را افزایش می ‌دهد. افرادی که دچار این نوع سندروم هستند بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار می گیرند. در برخی از خانواده ها سرطان معده، سرطان روده و سرطان پانکراس جز سرطان‌های ارثی محسوب می شوند.

آزمایشگاه ژنتیک خوب

هنگامی که موضوع ارثی بودن سرطان مطرح می ‌شود اکثر افراد به دنبال بهترین آزمایشگاه ژنتیک و بهترین مشاوره متخصص ژنتیک خواهند رفت تا پزشک بتواند ژن های جهش یافته در آنها را مشخص نماید و ریسک ابتلا به سرطان را در آنها ارزیابی کند.

بهترین آزمایشگاه ژنتیک، آزمایشگاهی است که با استفاده از جدیدترین وسایل تخصصی و استفاده از کادری مجرب و کارآزموده به انجام آزمایشات ژنتیک بپردازد و نتایج قابل اعتمادی را ارائه دهد.

مترجم: لیلا عبدالملکی

لینک منبع