سابقه ی سرطان در خانواده

سابقه ی سرطان در خانواده

برخی از افراد به دلیل نقص های ژنتیکی ارثی که دارند احتمال ابتلایشان به بعضی از انواع خاص سرطان بیشتر است. در این مقاله تلاش داریم تا بیشتر در مورد ژنتیک سرطان و سابقه ی سرطان در خانواده صحبت کنیم. اتفاقی که ممکن است برای خیلی ها بیفتد و خیلی ها را نگران کند. نگرانی ای که بی مورد نیست. در ادامه همراه ما باشید تا بیشتر با این مبحث و نکات مهم مربوط به آن آشنا شوید.

عوامل ژنتیکی چطور موجب سرطان می شوند؟

تقریبا در تک تک سلول های بدن شما ساختاری وجود دارد که به آن هسته می گویند. این هسته مرکز سلول را کنترل می کند و داخلش 23 جفت کروموزوم وجود دارد که از ژن ها تشکیل شده اند. ژن ها پیام های کدگذاری شده ای هستند که به سلول دستور می دهند چطور رفتار کند. ژنها روند رشد و بلوغ بدن ما را کنترل می کنند. هرکدام از ما در بدن خود حدود 25000 ژن داریم.

همه ی سرطان ها به خاطر آن به وجود می آیند که چیزی در یک یا چند ژن یک سلول به درستی عمل نمی کند. تغییر در ژن سلول را “کمداشت” یا “جهش” می گویند.

معمولا هر سلول برای اینکه سرطانی بشود باید 6 جهش ژنتیکی یا بیشتر داشته باشد. این جهش ها مانع عملکرد صحیح سلول می شوند. به خاطر همین سلول ممکن است سرطانی شده، جدا گردد و به شکل غیرقابل کنترلی رشد کند. بیشتر تغییرات ژنی در طول زندگی ما رخ می دهند اما برخی هم هستند که می توانند موروثی باشند و از والدین به ما به ارث برسند.

بیشتر سرطان ها به دلیل جهش های ژنتیکی ای به وجود می آیند که در طول زندگی فرد رخ داده. عموم این سرطان ها زمانی اتفاق می افتند که بدن در حال رشد بوده و ممکن است اشکالاتی در هنگام تقسیم سلولی به وجود آمده باشند. یا حتی ممکن است به خاطر چیزی که در معرض آن قرار داریم ایجاد شده باشند، مانند مصرف مواد دخانی  مثل سیگار یا بودن بیش از حد زیر نور آفتاب. به این چیزها صفت سرطانزا اطلاق می شود. این تغییرات ژنتیکی بر سلول های بدن تاثیر نمی کنند، موروثی نیستند و نمی توانند به فرزندان منتقل شوند. به این نوع از سرطان ها جهش های ژنتیکی اکتسابی می گویند. سرطان های اکتسابی را سرطان انفرادی هم می گویند.

ژن های سرطانی موروثی

برخی از جهش های ژنتیکی که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهند می توانند از والدین به کودک منتقل شده و به ارث برسند. این نوع از ژن ها را ژنهای موروثی سرطانی می گویند. ژن های سرطانی موروثی زمانی منتقل می شوند که یکی از ژن های موجود در تخمک یا اسپرم، حاوی جهش ژنتیکی باشد. به همین خاطر است که ژن سرطانی ممکن است به بچه منتقل شود. ژن هایی که شانس ابتلا به سرطان را افزایش می دهند را ژن های مستعد سرطان می نامند.

در شرایط عادی ژن های مستعد سرطان از ما در برابر سرطان محافظت می کنند! چراکه آسیب DNA که معمولا در روند تقسیم سلولی رخ می دهد را اصلاح می کنند. حال به ارث بردن یک کپی جهش یافته ی تک از این ژن ها به معنی آن است که این ژن نمی تواند DNA آسیب دیده در سلول ها را بازسازی و تعمیر کند. که یعنی سلول ها ممکن است سرطانی شوند.

ما ژن هایمان را از هم پدر و هم مادر به ارث می بریم. اگر یکی از والدین جهش ژنتیکی داشته باشد پس از هر 2 بچه یکیشان شانس به ارث بردن آن را دارد( 50 درصد). پس بعضی بچه ها ژن های جهش یافته را خواهند داشت که باعث می شود شانسشان برای ابتلا به سرطان زیاد شود و بعضی دیگر این ژن ها را نخواهند داشت.

به دنیا آمدن با داشتن یک ژن جهش یافته به معنی آن نیست که فرد قطعا به سرطان مبتلا خواهد شد. بلکه فقط به معنی آن است که شانسش برای ابتلا به برخی از انواع سرطان نسبت به سایر مردم زیاد تر است. احتمال ابتلا به سرطان در این افراد در سنین رشد و بلوغ بیشتر است. پزشکان به این اتفاق استعداد سرطان می گویند. برای رشد و پیشرفت سرطان باید تغییرات بیشتری در ژن سلول اتفاق بیفتد. که این تغییرات معمولا طی چند سال آهسته آهسته رخ می دهند.

چه سرطان هایی موروثی یا ژنتیکی هستند؟

سرطان های ناشی از ژن های معیوب یا جهش یافته ی موروثی بسیار کمتر از سرطان های عادی ناشی از عوامل مربوط به رشد و افزایش سن رایج هستند. بیشتر پیشرفت سرطان به خاطر ترکیبی از عوامل و شرایط محیط بیرونی ماست، نه به خاطر اینکه ژن های سرطانی را به صورت ارثی درون بدن خود داریم.

متخصصان ژنتیک تخمین می زنند که فقط بین 3 تا 10 مورد از هر 100 سرطان تشخیص داده شده ( 3 تا 10 درصد)،  به خاطر ژن های جهش یافته ی موروثی هستند. اما خب شواهد هنوز کامل نیست.

جهش های مختلف ژنتیکی شانس انواع خاص و مختلفی از سرطان ها را بالا می برند. برخی از این جهش ها میزان بسیار کمی اینکار را می کنند، و برخی دیگر ممکن است تاثیر زیادی داشته باشند. این مسئله به شرایط فرد بستگی دارد.

سابقه ی خانوادگی سرطان

در خانواده هایی که سابقه ی سرطان در آنها وجود دارد ممکن است الگوی مشخصی از ابتلای افراد به برخی انواع خاص سرطان وجود داشته باشد. بیشتر کسانی که فامیلشان سرطان دارند، خودشان به آن ژن سرطانی دچار نیستند. ابتلا به سرطان بیشتر برای افراد مسن سال اتفاق می افتد و یک بیماری تقریبا شایع است. داشتن چند فامیل که سرطان دارند و سنشان بالای 60 سال است الزاما به این معنی نیست که در خانواده ی شما سابقه ی سرطان وجود دارد.

قدرت سابقه ی خانوادگی سرطان به موارد زیر بستگی دارد:

• چه کسی در خانواده ی شما سرطان داشته است؟
• وقتی تشخیص داده شد که سرطان دارد چند سالش بود؟

هرچه تعداد فامیلی که نوع مشابهی از سرطان را داشته اند بیشتر باشد و هر چه در زمان ابتلا به آن جوانتر بوده باشند، شانس وجود سابقه ی خانوادگی از سرطان بیشتر است. این به معنای آن است که احتمال دچار شدن به سرطان به دلایل ناشی از جهش های ژنتیکی در فرد بیشتر خواهد بود.

مترجم و محقق : ندا ناصری

منبع مقاله